Jaworzno położone jest na terenie Wyżyny Śląskiej i zajmuje powierzchnię 152,7 km2. Regiony geomorfologiczne, w obrębie których leży Jaworzno to Kotlina Biskupiego Boru (w uproszczeniu Dolina Koziego Brodu) na północnym wschodzie, Kotlina Mysłowicka na zachodzie, Zrębowe Pagóry Imielińskie w okolicach Jelenia, Rów Chrzanowski na południu w okolicach Dębu oraz Niecka Wilkoszyńska z częścią centralną i południowo - wschodnią miasta. Cechą charakterystyczną jest usytuowanie miasta w widłach rzeki Białej Przemszy i Przemszy.
Najwyżej położonym punktem jest Góra Przygoń (354,7 m npm), najniżej miejsce w dolinie Przemszy (230 m npm).Wielowiekowa działalność przemysłowa związana z występowaniem na terenie Jaworzna złóż węgla kamiennego, ród cynku i ołowiu, piasku, wapienia i dolomitu ukształtowała w znaczący sposób krajobraz miasta. Wśród pagórów, garbów, nadrzecznych równin, którymi charakteryzuje się krajobraz Jaworzna pojawiły się wyrobiska po eksploatacji surowców mineralnych, hałdy odpadów pogórniczych i elektrownianych, miejscami w związku z działalnością górniczą zjawiska związane z osiadaniem gruntów. Dziś odkrywki po eksploatacji ród metali, wapienia i dolomitu stały się siedliskami niezwykle cennej roślinności. W zalanych zapadliskach pogórniczych powstały niezwykle bogate biotopy, które zasiedliły rośliny i zwierzęta dotychczas niespotykane na tych terenach. Wyeksploatowane wyrobiska popiaskowe są na bieżąco zalesiane. Ze składowiskami odpadów pogórniczych i elektrownianych zlokalizowanych w środkowej i północno – zachodniej części miasta w większości przypadków, przy pomocy człowieka przyroda również poradziła sobie świetnie - dzisiaj o ich istnieniu świadczy tylko nieco słabszy rozwój roślinności oraz zapisy na starych mapach. Aktualnie eksploatowane są jedynie złoża węgla kamiennego i piasku.
Dawniej naturalną roślinność części zachodniej, północnej i północno - wschodniej Jaworzna tworzyły zbiorowiska leśne, gdzie na ubogich, piaszczystych glebach bielicowych szumiał bór sosnowy. Część centralną zajmowały buczyny porastające żyzne siedliska na glebach brunatnych. Wschód i południe miasta to tereny borów mieszanych z sosną i dębem, grądy z lipą drobnolistną, dębem i grabem. Wzdłuż cieków wodnych funkcjonowały siedliska lasów łęgowych. Procesy przeobrażenia krajobrazu związane były z działalnością osiedleńczą i rolniczą a następnie przemysłową. Obecnie siedliska buczyny i grądy są całkowicie odlesione. Zajmują je pola uprawne, łąki nieużytki i zabudowa miejska. Pomimo wielu zmian, jakie dokonały się w szacie roślinnej miasta, ponad 30% jego powierzchni stanowią lasy, prawie 30 % użytki rolne, pozostałą stanowią tereny miejsko-przemysłowe.